Η γέννηση της ιστορίας: Η διαμόρφωση της ιστορικής σκέψης στην αρχαία Ελλάδα

Ποιες συνθήκες έκαναν τον άνθρωπο να δεχτεί την ιστορικότητά του; Ποιες ανάγκες οδήγησαν τη σκέψη του στην απόφαση να γράψει ιστορία και να διαφυλάξει το παρελθόν ως άξιο ενδιαφέροντος και αναδιήγησης;
Η κύρια γραμμή, πάνω στην οποία ο συγγραφέας επιχειρεί να αρθρώσει μια απάντηση, προσανατολίζεται στην ανάδειξη της ουσιαστικής συνάφειας ανάμεσα στον ιστορικό και τον πολιτικό χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης: ο άνθρωπος πήρε την απόφαση να γράψει ιστορία τη στιγμή που συνέλαβε την πολιτική διάσταση του πεπρωμένου του, τη στιγμή δηλ. που συνειδητοποίησε ότι υφίσταται ως υποκείμενο, ως ύπαρξη χρονικά καθοριζόμενη, εγκόσμια ή επίγεια, στο πλαίσιο μιας κοινότητας. Τη φιλοσοφική αυτή υπόθεση ο συγγραφέας επιχειρεί να την εδραιώσει μέσα από τη διεξοδική ανάλυση των πρώτων ιστοριογραφικών έργων της κλασικής Ελλάδας. Μέσα στην εκπληκτική πληθώρα θεωριών και τρόπων που γεννήθηκαν από τους Μηδικούς πολέμους, τον Πελοποννησιακό πόλεμο, την ήττα των Αθηνών και τη θλιβερή αναρχία του 4ου αι., η έρευνα ανακαλύπτει τι είναι αυτό που παροτρύνει τη θεωρητική σκέψη να λάβει υπόψη τους περασμένους καιρούς, αλλά και τι την κάνει άλλοτε να κατατείνει προς την αναγνώριση της ιστορικότητας κι άλλοτε να την αγνοεί και να την αρνείται. Μ' αυτή την έννοια, η οπτική γωνία του συγγραφέα δεν είναι ενοποιητική· προσπαθεί να συλλάβει τους τρόπους και να εξηγήσει τα αίτια και τους λόγους για τους οποίους οι Έλληνες στοχαστές διαμόρφωσαν διαφορετικές και ενίοτε εκ διαμέτρου αντίθετες στάσεις απέναντι στην ιστορική οντότητα του ανθρώπου.